Kersenbloesems in Japan

Hoewel er in de afgelopen 200 jaar natuurlijk veel veranderd is, zijn een paar elementen ook nu onveranderd aanwezig in hanami. Het beste moment is als de bloesems volledig in bloei staan, mankai in het Japans. Dat zie je ook terug in deze schildering door de beroemde Japanse kunstschilder Kawahara Keiga.   

Een picknick op een mooie plek, een kleed of iets om de grond mee te bedekken (tegenwoordig soms blauw plastic zeil), alleen met sokken op het kleed, iets lekkers te eten erbij en iets om mee te proosten: de lente is begonnen! De man rechts wakkert wat kooltjes aan om een keteltje sake op te verwarmen. Geen gek idee, want de kersenbomen zijn vroegbloeiers dus buiten is het nog niet bepaald warm. Maar je voelt aan alles dat het nu wel gedaan is met de winterse kou, en die vrolijkheid vraagt om een lied en gedanst.

Er zijn natuurlijk allerlei fruitbomen die in het voorjaar vol in de bloesems staan. De pruimen zijn het eerst. De bloesems zijn verfijnd van vorm en kleur, maar worden vaak toch niet zo overdonderend gevonden als de kersenbomen, sakura in het Japans. Eigenlijk is sakura een verzamelnaam voor een variëteit aan soorten binnen het geslacht Prunus, subgenus Cerasus. Van knalwit tot dieproze en een enkele geelachtige, met blaadjes in verschillende vormen. De vruchten van deze bomen worden overigens meestal niet door mensen gegeten, maar des te meer door vogels.   

Smaken verschillen, ook over wat de mooiste bloesems zijn. Mensen hebben hun leven gewijd aan het kweken van variëteiten, of er boeken over geschreven, of zich gespecialiseerd in het schilderen van de bloesems. In die laatste categorie hoort de onderstaande schildering door Oda Shitsushitsu (1779-1832). Zij was een absolute specialist in het schilderen van kersenbloesems. De schildering is heel lieflijk gesigneerd ‘de moeder van Teiitsu’. Ook deze zoon Teiitsu (jaartallen onbekend) schilderde, in navolging van zijn moeder, kersenbloesems. 

Om zeker te zijn dat je de korte periode voor hanami niet mist, moet je de bloesems goed in de gaten houden. In Japan heeft men modellen ontwikkeld die aardig ver van tevoren voorspellen wat de bloeitijd zal zijn. Vaak met percentages erbij van hoeveel bloesems er op welke datum open gaan. Als de bloei in het warmere zuiden van Japan op gang komt, verschijnen regelmatig berichten met grafieken op televisie of internet. Je ziet de voorste linie van volle bloei per dag opschuiven, steeds iets verder naar het noorden.   

Na alle opgebouwde spanning en het hoogtepunt van de bloei, komt er een onvermijdelijk omslagpunt. De tere bloemblaadjes hebben maar een zacht lentebriesje nodig om los te komen van de steeltjes en als late sneeuwvlokjes naar de grond te dwarrelen. Niet voor niets wordt de (uitbloeiende) sakura als symbool gezien voor de vergankelijkheid van schoonheid, en van het leven. 

In klassieke Japanse literatuur worden de kersenbloesems vaak in verband gebracht met trieste gevoelens. Sakura golden ook als metafoor voor de tragische ondergang van eens bloeiende samoerai-families, of krijgers en soldaten die vielen in de strijd. Hoewel de appreciatie van de sakura tegenwoordig iets minder zwaarmoedig lijkt, wordt deze bezielde boom in de regel respectvol bewonderd. Men zegt dat iemand door een tak af te breken onheil over zich afroept. Voorzichtigheid is dus geboden, want een selfiestick kan onbedoeld een lomp snoeiwerktuig blijken…

Ondertussen verschijnen de nieuwe bladeren van tussen de vallende bloesems. De roze wolk wordt een groene kroon en het feestgevoel zakt snoeihard weg. Over elf maanden maar weer peilen of de knoppen al open willen!

Meer schilderingen, prenten, lakwerk voorwerpen, foto’s en andere voorwerpen met sakura bekijken in de collecties van het museum? Kijk dan hier.

Hoofdbeeld van deze pagina:
Bloeiende kersenbomen in de vertierwijk Yoshiwara, Keisai Elsen; Japan; (1811-c.1826); inkt en pigmenten op papier; RV-1-4474-8